Uçuş sonrası bir sersemlik, uyumsuzluk, uykusuzluk yaşayanları; biyolojik saatinin ayarını yapamayanları buraya alayım; çünkü jet lag nedir, nasıl aşılır hepsini bu yazımda detaylıca anlattım.
Zaman yalnızca dünyada değil, bütün kainatta farklılık gösteriyor. Lineer bir ölçüme tabi tutuyor olsak da esasında durum bu kadar basit değil. Bu yüzden zamandan kaynaklı olarak bazı uyumsuzluklara gebe olan bir doğamız var. Seyahatlerimiz için de bu durum geçerli.
Bol bol gezin keşfedin ama biyolojik ve psikolojik sağlığınızı olumsuz etkileyebilecek olan durumları da bilin. Bunlardan birisi de jet lag ve uzun uçuşlar sonrasında sizin için biraz sıkıntılı olabilir.
Makale İçerik Tablosu
Jet Lag Nedir?
Jet lag kabaca söylemek gerekirse uzun uçuşlar sonrasında meydana gelen bir tür rahatsızlık, sersemlik halidir. Biliyorsunuz ki bedenlerimizin bir biyolojik saati var. Her birimizin biyolojik saati ise bulunduğu konum ile uyumlu durumda. Ancak arada önemli ölçüde saat farkı olan iki konum arasında uçak yolculuğu yapmak bu uyumu bozabiliyor.
Örneğin; Türkiye’den uçağa binip ABD’ne yolculuk eden birinin Jet Lag sendromuna tutulması gayet olası bir durum. Bunun da temel nedeni arada ortalama 7 saatlik bir zaman diliminin olması.
Jet Lag Neden Olur?
Bilimsel olarak açıklamasını yapmak bu soruya daha yerinde bir cevap verecektir. Günlük rutinlerimizin aksamadan işlemesini sağlamayı başaran biyolojik saatlerimiz vardır. Biyolojik saatlerimiz sayesinde sabah belli bir saatte uyanır, acıkır, akşam olunca da uyuruz.
Biyolojik saatlerimizin tıkır tıkır çalışmasını sağlamayı başaran ise pineal bezin salgıladığı melatonin hormonudur. Melatonin hormonu ise biyolojik saatlerimizi düzenlerken gözün gördüğü gün ışığı ile orantılı olarak salgılanır. Bu hormonun salgılanması sadece uyku düzenimizi değil, bağırsaklarımızın çalışmasını, beslenmemizi, kan basıncımızı ve vücut ısımızı da etkiler.
Biyolojik saatlerimiz yaşadığımız yerin yerel saatiyle uyum içinde çalışır. Ancak, ülkeler arasında önemli ölçüde oluşan zaman farkları bu uyumu bozabilir. Örneğin; Türkiye’den ABD’ya yolculuk eden birini düşünelim.
Bu kişi hiç bir terslik yaşamadan Türkiye saati ile saat 09:00’da uçağa yetişsin ve binsin. ABD’ne vardığında Türkiye saati ile saat 16:00 olacak. Kahvesini yudumlayıp etrafta gezinebilmek için vakit var gibi görünüyor. Ama öyle değil. Çünkü vardığında ABD saati ile saat 23:00 olacak. Yani uyku vakti. Oysa, bu kişinin biyolojik saati hala Türkiye saatine uyumlu olduğu için uyumakta zorluk çekebilir. Dahası, artık bu kişi -ve tabii sizler de- jet lag nedir gayet iyi bilir.
Jet Lag Belirtileri Nelerdir?
Jet Lag sendromunu yaşamaktaysanız hemen belirteyim belirtileri yalnızca uykusuzluk, erkenden uyanma veya uyuyamama gibi uyku problemlerinden ibaret değildir. Bunlar dışında sindirim problemleri de yaşayabilirsiniz. Kabızlık, ishal veya mide rahatsızlıklarının ortaya çıkması da jet lag etkisi ile açıklanabilir. Bunun dışında gündüz yorgunluğu yaşayabilir ya da genel anlamda keyifsiz bir ruh hali içinde olabilirsiniz.
Dolayısıyla konsantrasyon sorunlarının ortaya çıkabilecek olması da şaşırtıcı değildir. Bütün bunların yanı sıra kas ağrıları da yaşayabileceğiniz olası durum. Bir de tabii bayanlar için regl belirtilerinin beklenmeyen bir şekilde aniden ortaya çıkması da yine jet lag ile alakalı olabilir.
Jet Lag Nasıl Önlenir?
Güzel soru ve bazı cevapları da var. Ancak hemen söyleyeyim ki bu konu da tıbbi bir uzmanlık dalında cevap veremem. Yine de işe yarar olduğunu düşündüğüm araştırıp bulduğum bazı cevapları paylaşmayı da bir görev biliyorum.
Biyolojik saatinizi ayarlamaya yola çıkmadan önce başlamak sizi bu sendromdan kısmen koruyacaktır. Uçuş tarihinizden 1 hafta önce gideceğiniz yerin yerel saatine uyum sağlamaya çalışmak işinizi kolaylaştırabilir.
- Su. Şaşırdık mı? Hayır. Neredeyse her şeyde olduğu gibi Jet Lag için de susuz kalmak, oldukça sıkıntılı. O yüzden yolculuğunuz boyunca su içmeyi atlamayın.
- Öğün saatlerinizi yeniden düzenleyin. Açlık zor. Benim gibi kaşif ruhlular için kimi zaman daha da zor. Ancak yine de Jet Lag’tan kurtulmanızı sağlayacaksa birkaç saat aç kalmayı göze alabilirsiniz. Gittiğiniz yerin yemek saatlerine bir an evvel adapte olmak işinizi bir hayli kolaylaştıracak.
- Uçuş saatinizi uyku saatinize göre seçmeye çalışın. Eğer acil bir uçuş veya ucuz uçak bileti gibi bir durum söz konusu değil ise gideceğiniz zaman uyumanıza yakın bir saat olsun. Böylelikle uyumamak için çok fazla direnmek mecburiyetinde kalmazsınız.
- Lambalardan faydalanın. Melatonin gözün aldığı ışık ile orantılı olarak salgılanıyor. Gün ışığı yoksa bile yapay ışıklar olan lambalar size yardımcı olabilir ve Jet Lag etkisini azaltmak için önemli bir rol oynayabilir.
- Sosyal olmak işinizi kolaylaştıracaktır. Valizi odanın bir köşesine bıraktıktan sonra hemen oturur, yalnız kalır veya uyumaya niyetlenirseniz kendinizi Jet Lag’in kollarında bulabilirsiniz. Bunun yerine dışarı çıkın, gittiğiniz destinasyonu gezin, kalabalık içinde vakit geçirin, uykunuzu kaçırmaya çalışın ve varsa eğer arkadaşlarınızla vakit geçirin. Arkadaşlar daima iyidir. En kötüsü Jet Lag’den daha iyidir.
- Biraz direnç gösterin. İlk gece problemsiz bir biçimde uykuya dalmanız sabahın köründe uyanmayacağınız manasına gelmiyor. Bu yüzden uykunuz geldiğinde biraz direnç gösterin ve hemen uyumayın. Eğer bulunduğunuz yerde henüz öğle saatleriyse ve siz uykuya dalarsanız sabah da çok erken bir saatte uyanarak Jet Lag sendromunuzun günaydın öpücüğüne maruz kalabilirsiniz.
- Doktorunuza görünün. Yola çıkmadan önce hem sağlıklı hem de daha garanti olması adına Jet Lag tedavisi ile ilgili doktorunuzdan bazı ilaç tavsiyeleri de alabilirsiniz. 24 saatten uzun devam etmesi halinde gittiğiniz yerde de doktora görünmenizde fayda var.
Saat farkı ortadan kalkmadıkça Jet Lag sendromunun da kökü kurumaz. Ama artık Jet Lag nedir, nasıl korunulur ve etkileri nasıl azaltılır bir fikriniz var. Tavsiyelerime kulak verin ve seyahatlerinizde Jet Lag’ten kendinizi en az hasarla kurtarın.
Bol keşifler dilerim.