Aslında bahşiş vermenin mekân veya zaman sınırlaması yoktur, peki bahşiş neden var? Çünkü varlıklı veya ünlü olan kişiler bazen verilmekte olan hizmetin kalitesini daha da arttırmak isterler. Ayrıca bazı kişiler çalışanların kendisi ile daha fazla ilgilenmesini isterken bazı kişiler de etrafına gösteriş olsun diye bu işlemi gerçekleştirirler. Bazı zamanalar da verilmiş olan hizmeti çok beğenir de emeğe saygı göstermek için çalışanlara nezaket belirtisi olarak bir miktar ek ödeme yapar. azık bir yasal boyuta sahip olmamakla beraber zamanla çalışanların hizmetlerinin karşılığı olarak bir çeşit ödül olmaktadır. Özellikle otellerde odayı gösteren görevli odanın kapısında kovsan bile gitmeyeceğim der gibi duruşu bahşiş kültürünün yaygınlaşmış olduğunun göstergesidir.
Bahşiş nedir?
Bahşiş kelimesinin sözlük anlamı; otel, konaklama, restoran, kafeterya, gece kulüpleri vb. hizmet alanları gibi alanlarda yapılan hizmetlerin karşılığı olan ücrete ek olarak ödenen bir nevi hizmet teşekkürü mahiyetinde olan ücrettir. Eş anlamlıları azık ve caize olarak bilinir. Peki bahşiş gereklimi? Ülkemiz için konuya bakarsak asgari ücretin taban fiyatından verilen maaşlar doğrultusunda hizmet sektöründe çalışanların birde evli olduğu düşünürse ekonomik olarak bir fayda gibi görünebilir. Sonuçta hizmet sektöründe çalışanların çoğu ihtiyaç sahibi bireylerdir. Hem hizmet kalitesinin artmasını sağlamak hem de çalışan emekçi bireyleri ödüllendirmek gereklidir. Bahşiş iyi mi kötümü konusuna bakmak gerekirse caize çalışanların hizmet ettiği kişilerden extra bir beklenti içinde olmasını sağlar. Umduğunu bulamayınca bir sonraki sefere hizmet kalitesini düşürebilir. Çalışanlar dolgun ücret karşılığı çalışıyor olsalar belki bu beklenti içine girmeyebilir. Çünkü her bahşişin miktarı aynı olmamaktadır. Bazen onur kırıcı nitelikte küçük miktarda ödenen azık çalışan kişilerin şevkini kırabilir yani caize veriliyorsa en azından orta düzey bir cafe baz alınarak bir fincan kahve parası verilse çok makbul olur.
Bahşişin Tarihi ve Ülkemizdeki Yeri
Bahşiş ne kadar Amerika kökenlidir denilse de aslında bahşiş 17. yüz yılda İngiltere’de uygulamaların olduğu görülmektedir. New York Tribüne’ de yayınlanan bir rapora göre 17. yüzyılda birahanelere ya da tavernalara gelen müşteriler bahşiş kutusuna bıraktıkları caize sayesinde daha iyi bir hizmet görmekteydi. Bahşiş kutularında dakikliği garantilemek anlamına gelen yazılar vardı. Daha hızlı hizmetin garantisi olan bu gelenek hızla bütün Avrupa’da karşılığını buldu. Bu karşılık azık ile hizmetin kalitesini artırmaktadır. Ülkemizde çoğu iş yeri servis ücreti almıyor caize olarak ama kararı müşteriye bırakıyor. Normal bir Restoran’da hesabın yüzde onu kadar bahşiş vermek, biraz pahalı restoranda yüzde on beş yüzde yirmi arsında bir miktarı caize olarak bırakmak gerekir. Bunlar yazılı olan kurallar olmasa da hizmet adabının gereği yapılması gereklidir. Ülkemizde bahşiş daha çok düğünlerde olmazsa olmazdır. Çoğu gelin arabasında gençlere ve çocuklara dağıtmak için caize zarfları hazır bekletilir. Düğünlerde çalgıcılar için anlaşılan ücrete ek olarak gelen ziyaretçilerde daha iyi hizmet almak ya da istedikleri müzikleri çaldırmak ve söyletmek için bahşişi peşin verir. Bu bir gelenek haline gelmiştir. Fakat yapılan araştırmalarda restoranlarda ödenen caize ücreti yüzde altı yedi arasındadır. Düğünlerde bonkör olan halk restoranlarda çoğu zaman bahşiş görmezden gelmektedir. Aslında verilen hizmetin kalitesini artırmak için olsa da azık verilmiş hizmete karşı bir teşekkür mahiyetinde ödemedir ancak hizmetin kalitesi kötü olduğu zaman da bahşiş vermemek hizmeti eleştirmek demektir. Bahşiş verilmediğinde kendi iş yerine hizmete yapılan eleştiriyi anlayıp kendine çeki düzen vermelidir. O hizmette bulunan çalışanlar caize verildiğinde ödül olduğu gibi verilmediğinde de uyarı anlamına geldiğini bilmeli, bunu kavramalı, iş yeri sahibi veya yöneticisi konuyu takip edip problemi çözmelidir. Aksi takdirde memnuniyetsizliğin her bir örneği prestij kaybı, müşteri kaybı, kazanç kaybı olarak geri döner. O iş yerine, sonuç olarak nasıl memnuiyet karşısında bahşiş verilip ödüllendiriliyor ise çalışanlar aynı zamanda tekrar gelineceğinin de işareti veriliyor. Bu şekilde kemikleşen müşteri potansiyeli olup memnuniyet tavsiyeye dönüşünce kazancın armasını, prestijin artmasını sağlayabilir. Müşteri memnuiyeti bir iş yeri için çok şeydir ve o iş yeri için gelecektir.
Nerelerde Bahşiş vermeliyiz?
Caize, verilen hizmete göre verilen ücrettir, yani ihtiyaçlarımız giderilmesi için ödediğimiz bir ücretten öte ihtiyaçlarımızın daha özenli görülmesini sağlayan bir mekanizma haline dönüşmüştür. Bir nevi tanımadığımız hizmet sektöründekilerin gönlünün hoş edilerek ilgi alakalarının tanıdık seviyesinde göstermelerini sağlamaktır. Hizmet aldığımız yerde hizmeti mekân sahibi sağlıyorsa ayrıca bir azık gerekmeyebilir ya da hizmeti veren kişiler arkadaş gibi yakın kişiler ise tanıdık kişilere bahşiş vermek biraz hoş karşılanmaz. Yazılı olmasa da bahşişin kurallarından bahsettik.
Bahşiş ne bonkörce para saçmak nede cimri davranmaktır. Dünya üzerinde genel olarak kabul görmüşlüğün yaşatılmasıdır. Bahşiş, hizmet sektöründe hizmet eden emeğine saygı duyduğumuz her çalışana verebilir. Örnek verecek olursak; berberde çırağa, lastik tamirinde çırağa. Restoranda garsona. Otoparkta valeye vb yerlerde hem olmayan iletişimin güçlenmesi hem de çalışan bireylerin moral motivasyonunu artırılması için bahşiş vermeliyiz. Yakınlarımıza bahşişin öneminden bahsetmeliyiz, toplumun bir bütün olduğunu tüm bireylerin birbirlerine ihtiyaç olduğunu düşünürsek bahşiş bir nevi yardımlaşmadır. Özellikle dünyada zor dönemlerde hizmet sektöründe bireyler durmadan çalışıp üretimin devamını sağlamış hizmetleri aksatmamıştır.
Tüm risklere rağmen fedakârca çalışan hizmet sektörünün emekleri göz ardı edilemeyeceği gibi onların hakkı olan bahşişi unutmayalım. Bahşiş ile evine ekmek götüren emekçileri, çocuğuna okula yolunda harçlık veren velileri, evine mutfağına üç beş fazla şey alan babaları, bebeğine mama, bez alan anneleri unutmayalım. Toplumda gerçeklerin farkına vararak iletişim kurup her bireyin hizmet sektöründe bile olsa bir insan olduğunu, ihtiyaçları olduğunu ve çalıştığı iş yerinde aldıklarının çok fazla olmadığı için bahşiş bir yan gelir olduğunu unutmayalım.
Kısacası caize, hizmet sektöründe çalışan bireylerin çalışma ortamları için moral motivasyonları için bir aracıdır. Hizmet sektöründe pek görünmese de bu çalışanlar ile birlikte devamlılığı sağlanmaktadır. Yani iş yerinin sermayesi hizmet olmadan hiçbir şey olduğu gibi hizmetin kalitesi de verilen bahşişle ölçülebilir. Hizmetin devamlılığı için bahşişlerin iş yerinde satın alınan belli miktarda yüzde on ile yüzde yirmi arasında olmalıdır. Sonuç olarak dünya geneline baktığımızda genel olarak alt gelir grubu olarak hizmet sektöründe çalışan tüm dünya emekçilerinin emekleri göz ardı edilmeden saygı çerçevesinde onların azık hakkı unutulmadan, aldığımız her hizmette onlarında emeğini düşünüp faturalara hizmet bedeli olan bahşişi gönüllü olarak eklemeliyiz.
Özellikle orta gelir grubu ve üst gelir grubu bu konuyu asla ve asla unutmasın yapılan hizmetlerin kalitesi biz toplum bireyleri olarak emek veren emekçilere verdiğimiz değer oranında artacaktır. Ekonomik olarak refah olan bireyler başarılı, özgüvenli toplumları oluşturur. Bahşiş almayı hak eden hizmet sektörü çalışanları toplumun bir parçası olmaktan öte toplumu lokomotife bağlayan vagondur. Her aldığımız hizmette hizmet veren bireylere karşı empati yapmalı ve gerekli özeni göstermeliyiz.
